เรียน ท่านอาจารย์มีชัย ฤชุพันธุ์

                กระผมมีเรื่องปรึกษาและขอความรู้ ดังนี้

กรณีที่ 1 การโอนกรรมสิทธิ์และการรับเงินค่าทดแทนโดยมีบันทึกข้อตกลงเกี่ยวกับการโอนกรรมสิทธิ์ที่ดิน

ในการดำเนินกิจการด้านขนส่งโครงการที่ 1 ของหน่วยงาน ก ซึ่งแจ้งให้หน่วยงาน ข โอนกรรมสิทธิ์ที่ดินในบริเวณที่ถูกเวนคืนเพื่อก่อสร้างโครงการของหน่วยงาน ก ให้แก่หน่วยงาน ก โดยที่หน่วยงาน ก และหน่วยงาน ข ก่อตั้งตามพระราชบัญญัติทั้งคู่  แต่หน่วยงาน ข ก่อตั้งมาก่อนนานมาก  โดยหน่วยงาน ก กับ หน่วยงาน ข ได้ทำบันทึกข้อตกลงเกี่ยวกับการโอนกรรมสิทธิ์ที่ดินไว้ร่วมกันตามมติ ครม.ตามที่กล่าวอ้างไว้ในบันทึกข้อตกลงดังกล่าวเมื่อประมาณ 20 ปีที่ผ่านมา และได้กำหนดเงินค่าทดแทนไว้ด้วย โดยให้หน่วยงาน ข ไปดำเนินการตามกฎหมาย ระเบียบที่เกี่ยวข้องในการโอนกรรมสิทธิ์ให้แก่ หน่วยงาน ก ต่อไป  

1.1      หน่วยงาน ข จำเป็นต้องเสนอ ครม.เพื่อขอมติ ครม.พิจารณาตาม พรบ.ของหน่วยงาน ข ที่ให้อำนาจ ครม.จำหน่ายจ่ายโอนอสังหาริมทรัพย์ หรือไม่  ทั้งนี้ พรบ.ของหน่วยงาน ข ได้กำหนดในเรื่องการจำหน่ายจ่ายโอนอสังหาริมทรัพย์ ต้องได้รับความเห็นชอบจาก ครม.

1.2      ตามข้อ 1 ถ้าจำเป็นเสนอและไม่จำเป็นเสนอ  มีแนวทางใดที่จะดำเนินการเพื่อมิให้มีการโอนกรรมสิทธิ์ไปยังหน่วยงาน ก

1.3      เมื่อหน่วยงาน ข ไปรับเงินค่าทดแทน แต่หน่วยงาน ก ปฏิเสธการจ่ายเงินค่าทดแทนโดยแจ้งว่าหน่วยงาน ข ยังไม่ทำสัญญาซื้อขายกับหน่วยงาน ก  จึงมีคำถามว่า หน่วยงาน ก ปฏิเสธการจ่ายเงินค่าทดแทนในกรณีนี้ได้หรือไม่  ซึ่งหน่วยงาน ก ได้เข้าครอบครองและใช้ประโยชน์ไปแล้ว และจะมีวิธีใดดำเนินการเพื่อรับเงินค่าทดแทนดังกล่าวเนื่องจากหน่วยงาน ก เข้าครอบครองใช้ประโยชน์ในที่ดินไปนานหลายปีแล้ว

กรณีที่ 2 การรับเงินค่าทดแทนโดยมีบันทึกข้อตกลงเกี่ยวกับการจ่ายเงินค่าทดแทนการเวนคืนที่ดิน

ในการดำเนินกิจการด้านขนส่งโครงการที่ 2  ของหน่วยงาน ก ซึ่งได้แจ้งให้หน่วยงาน ข โอนกรรมสิทธิ์ที่ดินในบริเวณที่ถูกเวนคืนเพื่อก่อสร้างโครงการของหน่วยงาน ก ให้แก่หน่วยงาน ก โดยที่หน่วยงาน ก และหน่วยงาน ข ก่อตั้งตามพระราชบัญญัติทั้งคู่  แต่หน่วยงาน ข ก่อตั้งมาก่อนนานมาก  โดยที่หน่วยงาน ก กับ หน่วยงาน ข ได้ทำบันทึกข้อตกลงเกี่ยวกับการจ่ายเงินค่าทดแทนการเวนคืนที่ดินของหน่วยงาน ข โดยให้ หน่วยงาน ข ไปดำเนินการตามกฎหมาย ระเบียบที่เกี่ยวข้องในการโอนกรรมสิทธิ์ให้แก่ หน่วยงาน ก ต่อไป  

2.1      หน่วยงาน ข  จำเป็นต้องดำเนินการตามกฎหมาย ระเบียบที่เกี่ยวข้องในการโอนกรรมสิทธิ์ให้แก่ หน่วยงาน ก หรือไม่  แต่กรณีนี้มิได้มีบันทึกข้อตกลงเกี่ยวกับการโอนกรรมสิทธิ์ที่ดิน

2.2      มีแนวทางใดที่จะดำเนินการเพื่อมิให้มีการโอนกรรมสิทธิ์

2.3      เมื่อหน่วยงาน ข ไปรับเงินค่าทดแทน แต่หน่วยงาน ก ปฏิเสธการจ่ายเงินค่าทดแทนโดยแจ้งว่าหน่วยงาน ข ยังไม่ทำสัญญาซื้อขายกับหน่วยงาน ก  จึงมีคำถามว่า หน่วยงาน ก ปฏิเสธการจ่ายเงินค่าทดแทนในกรณีนี้ได้หรือไม่  ซึ่งหน่วยงาน ก ได้เข้าครอบครองและใช้ประโยชน์ไปแล้ว และจะมีวิธีใดดำเนินการเพื่อรับเงินค่าทดแทนดังกล่าวเนื่องจากหน่วยงาน ก เข้าครอบครองใช้ประโยชน์ในที่ดินไปแล้ว

กรณีที่ 3 การรับเงินค่าทดแทนตามหนังสือเชิญทำความตกลงรับเงินค่าทดแทนในโครงการต่างๆของหน่วยงาน ก

3.1      ตามกรณีที่ 3 จะเป็นการที่หน่วยงาน ก มีหนังสือแจ้งมายังหน่วยงาน ข แจ้งขอใช้ที่ดินของหน่วยงาน ข เพื่อโครงการก่อสร้างเส้นทางขนส่งสายสีต่างๆ  เมื่อหน่วยงาน ข ไปรับเงินค่าทดแทน แต่หน่วยงาน ก ปฏิเสธการจ่ายเงินค่าทดแทนโดยแจ้งว่าหน่วยงาน ข ยังไม่ทำสัญญาซื้อขายกับหน่วยงาน ก  จึงมีคำถามว่า หน่วยงาน ก ปฏิเสธการจ่ายเงินค่าทดแทนในกรณีนี้ได้หรือไม่  ซึ่งหน่วยงาน ก ได้เข้าครอบครองและใช้ประโยชน์ไปแล้ว และจะมีวิธีใดดำเนินการเพื่อรับเงินค่าทดแทนดังกล่าวเนื่องจากหน่วยงาน ก เข้าครอบครองใช้ประโยชน์ในที่ดินไปแล้ว

  อนึ่ง 1) เป็นที่ทราบกันดีว่ากฎหมายว่าด้วยการเวนคืนเป็นกฎหมายมหาชน ใช้บังคับเอาแก่อสังหาริมทรัพย์ของเอกชนเท่านั้น มิได้ใช้บังคับกับหน่วยงานรัฐ  ฉะนั้นแล้ว เมื่อหน่วยงาน ข มิได้ตกอยู่ภายในบังคับของกฎหมายว่าด้วยการเวนคืน เงินค่าทดแทนจึงมิใช่ค่าทดแทนในการโอนกรรมสิทธิ์ แต่มีความหมายเป็นเงินชดเชยค่าความเสียหายและการขาดประโยชน์ของหน่วยงาน ข ผู้เป็นเจ้ากรรมสิทธิ์ที่หน่วยงาน กได้เข้าครอบครองใช้ประโยชน์ในกิจการของหน่วยงาน ก   ความเข้าใจของกระผมถูกต้องหรือไม่             2) หน่วยงาน ข มีระเบียบ/หลักเกณฑ์เกี่ยวกับการอนุญาตให้หน่วยงานราชการของรัฐ หรือเอกชน เข้าใช้ประโยชน์ในที่ดินของหน่วยงาน ข รองรับอยู่แล้ว โดยมิต้องโอนกรรสิทธิ์แต่อย่างใด ซึ่งตามที่ได้เคยประชุมหารือร่วมกันนั้น หน่วยงาน ข ได้แจ้งให้หน่วยงาน ก ทราบแล้ว แต่มิได้แจ้งเป็นหนังสือ  หน่วยงาน ก ก็ยังมีความต้องการได้กรรมสิทธิ์ที่ดินของหน่วยงาน ข อยู่นั่นเอง  มีแนวทางใดที่จะให้หน่วยงาน ก เข้าใช้ประโยชน์ในที่ดินของหน่วยงาน ข ตามระเบียบ/หลักเกณฑ์เกี่ยวกับการอนุญาตให้หน่วยงานราชการของรัฐใช้ที่ดินเช่นเดียวกับหน่วยงานของรัฐหน่วยงานอื่นที่หน่วยงาน ข ได้อนุญาตให้ใช้ประโยชน์ในที่ดินไปแล้วหลายหน่วยงาน ซึ่งไม่เป็นการโอนกรรมสิทธิ์   3) หน่วยงาน ก สามารถนำขั้นตอนวิธีปฏิบัติของกฎหมายว่าด้วยการเวนคืนมาใช้เทียบเคียงปฏิบัติต่อหน่วยงานภาครัฐเฉกเช่นใช้บังคับกับเอกชนได้หรือไม่  เมื่อหน่วยงาน ข มีระเบียบ/หลักเกณฑ์เกี่ยวกับการอนุญาตให้หน่วยงานราชการของรัฐใช้ที่ดินรองรับอยู่แล้ว

ขอความเมตตาท่านอาจารย์มีชัย ให้ความรู้ผมด้วยครับ  ขอกราบขอบพระคุณอย่างสูงครับ

1.1-1.2 หน่วยงาน ข. ก็ต้องปฏิบัติให้ถูกต้องตามกฎหมายของตัว เพราะที่ดินของรัฐไม่อาจถูกเวนคืนได้ การโอนจึงไม่ใช่เป็นการโอนเพราะถูกเวนคืน

1.3 เป็นความผิดของหน่วยงาน ข. ที่ปล่อยให้คนอื่นบุกรุกมาใช้ที่ดินของตนโดยไม่ดำเนินการขัดขวาง หรือฟ้องร้องดำเนินคดี ส่วนจะเรียกค่าเสียหายได้อย่างไร เพียงใด ควรให้ฝ่ายนิติกรของหน่วยงานศึกษาดู  รวมทั้งคำถามใน กรณีที่ ๒ และ ๓ ด้วย